Is bijziendheid erfelijk?

Is bijziendheid erfelijk? Je zou het denken. Want hebben vader en moeder beiden een bril, dan zijn meestal ook de kinderen vroeg of laat aan de beurt. Voor die families zijn lenzen, brillen en regelmatig nieuwe glazen niet alleen een behoorlijke kostenpost, het is ook simpelweg jammer dat geen van de gezinsleden meer weet hoe het is om met eigen ogen goed en helder te zien. Maar is bijziendheid werkelijk erfelijk bepaald? En ben je als kind van bijziende ouders bij voorbaat "veroordeeld" tot een leven met bril? Of kun je deze oogafwijking voorkomen, zelfs al lijkt het een familiekwaal te zijn? Op deze vragen geef ik in dit artikel antwoord.

Is bijziendheid erfelijk?

De Erasmus Universiteit was een paar jaar geleden de aanvoerder van een groot, internationaal onderzoek naar het verband tussen erfelijkheid en bijziendheid. Er werd inderdaad een erfelijke component gevonden, in de vorm van zesentwintig genen die de kans op bijziendheid bleken te vergroten. Sommige van deze genen spelen een rol bij de prikkeloverdracht tussen oogzenuwen en hersenen, andere hebben te maken met de structuur van het weefsel en de ontwikkeling van het oog. Hoe meer van deze genen iemand heeft, hoe groter de kans dat hij bijziend wordt. Het risico kan tot wel tien keer groter zijn dan voor mensen die niet erfelijk belast zijn. Het plaatje van de familie die jaarlijks een fortuin uitgeeft aan brillen en lenzen voor alle gezinsleden, lijkt dus te kloppen. Maar er is een “maar”.

Omgevingsfactoren

De onderzoekers, die de gegevens van meer dan 45.000 mensen van over de hele wereld met elkaar vergeleken, stuitten namelijk op iets opvallends. Wat bleek? Wie in Azië woonde en precies dezelfde erfelijke belasting had als iemand die elders leefde, had toch aanzienlijk méér kans om bijziend te worden dan zijn “genetische tweelingbroer” in het andere werelddeel. Deze pechvogels bleken Aziaten te zijn die:

1. in de stad woonden,

2. als kind heel weinig buiten hadden gespeeld,

3. als kind veel met hun neus in de boeken hadden gezeten.

Deze omstandigheden waren blijkbaar ongunstig voor de ogen en hadden, samen met de erfelijke aanleg, voor de afwijking gezorgd. Na lang puzzelen konden de onderzoekers maar één conclusie trekken: naast de erfelijke aanleg spelen ook omgevingsfactoren een belangrijke rol bij het ontstaan van bijziendheid (Verhoeven, 2013).

Buiten spelen kan bijziendheid voorkomen

Lekker in het volle daglicht buitenspelen is van cruciaal belang voor de ontwikkeling van kinderogen. Uit een studie die in 2011 werd gedaan aan de Universiteit van Cambridge, bleek dat kinderen die weinig buiten speelden meer kans hadden op bijziendheid dan leeftijdsgenootjes die wel iedere dag in buitenlucht en buitenlicht rondrenden. De oorzaak was een gebrek aan UV-straling, waardoor de oogbol verkeerd uitgroeide en te langwerpig werd in plaats van mooi rond. Door de vervorming viel het brandpunt van de binnenkomende beelden niet netjes op het netvlies maar een stuk ervoor: het oog werd bijziend. De kinderen die bijziendheid ontwikkelden, brachten gemiddeld 3,7 uur per week minder buiten door dan hun leeftijdsgenootjes met gezonde ogen (Sherwin, 2011). Dat de Aziatische proefpersonen uit het erfelijkheidsonderzoek van Verhoeven meer kans hadden op bijziendheid, kwam mede doordat ze als kind te weinig buiten hadden gespeeld. Vermoedelijk hing dit samen met het feit dat ze in een grote stad woonden.

Lezen slecht voor de ogen?

Ook veel lezen blijkt dus onder de risicofactoren te vallen, maar in principe hoeft lezen niet slecht voor de ogen te zijn. Als je leest, span je je oogspieren aan om dichtbij scherp te zien. Dat is natuurlijk; gezonde ogen kunnen goed accommoderen. Het wordt pas een probleem als je te gespannen leest, want de oogspieren zijn dan te gespannen en beginnen flink op de oogbol te drukken. Deze wordt daardoor teveel afgeplat. Ook hier geldt dat het beeld wazig wordt omdat het brandpunt niet meer op het netvlies valt, maar ervóór. Wordt deze spanning chronisch, dan is het oog bijziend. De oogontspanningsoefeningen van dr. Bates helpen je de ogen tijdens het lezen – maar ook op andere momenten – bewust ontspannen te houden.

Suiker veroorzaker van bijziendheid

Wat niet uit het onderzoek naar voren kwam maar waar wel steeds meer over bekend wordt, is dat suiker een veroorzaker van bijziendheid is. Vooral kinderen worden de dupe van een verkeerd voedingspatroon, omdat hun ogen nog volop in ontwikkeling zijn. Het eten van suiker zorgt ervoor dat de oogbol niet uitgroeit zoals het hoort en te langwerpig van vorm wordt, net als bij het te weinig buitenspelen. Hierdoor kan dus tijdens de kinderjaren bijziendheid ontstaan. Een artikel dat meer licht op deze zaak werpt is Suiker veroorzaker van bijziendheid.

Erfelijk belast en toch niet bijziend

De moraal van dit verhaal: wie al erfelijk belast is, moet nóg zuiniger op zijn ogen zijn. En de goede zorgen beginnen tijdens de kinderjaren. Met de volgende adviezen kun je de omgevingsfactoren zo gunstig mogelijk beïnvloeden:

• Stuur kinderen iedere dag een tijd naar buiten om te spelen. Zet ze daarbij geen zonnebril op, ook niet op een heel zonnige dag, want de UV-stralen bevorderen juist een goede ontwikkeling van de ogen.
• Woon je in een grote stad? Buitenspelen is tóch nodig! Zoek zo vaak mogelijk samen een park of groenstrook op. Natuurlijke kleuren en vormen zijn een weldaad voor de ogen.
• Als kinderen de neiging hebben lang achter elkaar te lezen of computeren, zie er dan op toe dat ze tussendoor andere activiteiten ondernemen. Zo blijven de ogen in beweging en ontspannen.
• Schud koektrommel en snoeppot leeg boven het vuilnisvat. Suiker is zeer destructief en het eten ervan kan bijziendheid veroorzaken.

Wil je nog meer belangrijke tips? Download dan mijn gratis e-book met zeven tips voor gezonde ogen.

Download mijn gratis e-book 7 tips om goed te gaan zien en leer ik je de stappen die je direct kunt gaan zetten. Om op een natuurlijke wijze goed te gaan zien met je eigen ogen.

Klik hier om het e-book te downloaden

Wie ben ik?

Mijn naam is Karin Hogenboom en jouw ogen zijn mijn passie. Al meer dan zeven jaar help ik mensen om goed te gaan zien met hun eigen ogen. Ik heb me gespecialiseerd in de gezondheid van de ogen en ik weet wat ze nodig hebben om hun vitaliteit terug te krijgen. Goede zorg, aandacht en tijd voor jouw ogen, dat is waar ik voor sta.



Hartelijke groeten,

Karin Hogenboom

Specialist in Gezonde Ogen